Λυρική Σκηνή: Έφηβοι χάνουν τη… φωνή τους και βιώνουν το πιο θερμό χειροκρότημα

Δυναμική επιστροφή μετά την πανδημία για τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές δράσεις της Λυρικής Σκηνής, με όλους όσοι συμμετείχαν φέτος σε αυτές να παρουσιάζουν το αποτέλεσμα της δουλειάς τους στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος αλλά και την Εναλλακτική Σκηνή. Μέσα από εργαστήρια διάρκειας κάποιων μηνών παιδιά και έφηβοι, που μέχρι πρότινος δεν είχαν κάποια επαφή με τον κόσμο της τέχνης, γίνονται οι πρωταγωνιστές παραστάσεων, εκπλήσσοντας με το αποτέλεσμα και την ποιότητα της δουλειάς τους το κοινό. Την προηγούμενη Κυριακή σειρά είχε το Co-OPERAtive, το πρώτο διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας νέων στην Ευρώπη, που παρουσίασε την παράσταση μουσικού θεάτρου Untitled for now: an old fable, σε μουσική Άντη Σκορδή και σκηνοθεσία Θέμελη Γλυνάτση.

Στη σκηνή ζωντάνεψε ένα παραμύθι για έναν δράκο που κατέστρεψε τον κόσμο ρίχνοντας ένα αστέρι στη γη και τις περιπέτειες μιας ομάδας νέων που χάνουν τη φωνή τους μετά την καταστροφή. Μια ιστορία στηριγμένη στην απουσία του λόγου καθώς όπως εξηγούν οι δημιουργοί της που μίλησαν στο ertnews.gr και την Αγγέλα Παπαθανασίου «φτιάξαμε μια παράσταση με μια καινούργια “γλώσσα” ιερογλυφικών βασισμένη στη μουσική, τον ήχο και το σώμα».

Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου εγχειρήματος είχε να κάνει με το γεγονός ότι συμμετείχαν ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτούντες άσυλο από διάφορες γωνιές του πλανήτη οι οποίοι συνεργάστηκαν με εφήβους από την Αθήνα. Σύμφωνα με τον συνθέτη της μουσικής και τον σκηνοθέτης της παράστασης «και οι δυο πιστεύουμε πως εάν αντιμετωπίζεις τον απέναντί σου ως σοβαρή, ικανή οντότητα, θα αντιδράσει ανάλογα. Δεν υπήρχε καμία διάθεση να αντιμετωπίσουμε τους συμμετέχοντες ως “κάποιους άλλους” – όλοι μας δουλεύαμε για έναν κοινό στόχο, για μια παράσταση που δεν θα είχε το πρόσημο της “παράστασης με πρόσφυγες”, για ένα συγκεκριμένο αισθητικό στίγμα».

Παράλληλα επισημαίνουν ότι «μετά από καιρό, η διαδικασία της πρόβας με τη συγκεκριμένη ομάδα δεν είχε σχεδόν καμία διαφορά από την πρόβα με έμπειρους επαγγελματίες, και αυτή η εξέλιξη ήταν μια γιγάντια κατάκτηση των παιδιών, μια κατάκτηση που είχε να κάνει τόσο με την εξέλιξή τους, όσο και με τη συγκινητική συνειδητοποίηση εκ μέρους τους για τις υψηλές απαιτήσεις μιας παράστασης» ενώ τονίζουν ότι «είναι επιτακτικό να συνειδητοποιήσουμε πως οι δράσεις αυτές δεν πρέπει να φαντάζουν ως “εξωτικές”, ούτε ως δείγματα κοινωνικής ευαισθησίας, ούτε ως “φιλανθρωπικές” παραστάσεις, αλλά ως έναρξη μιας καινούργιας καλλιτεχνικής πρακτικής, και μιας νέας αισθητικής αντίληψης».

Λυρική Σκηνή: Έφηβοι χάνουν τη… φωνή τους και βιώνουν το πιο θερμό χειροκρότημα

Αναλυτικά η συνέντευξη των Άντη Σκορδή και Θέμελη Γλυνάτση 

Untitled for now: an old fable – Πώς προέκυψε η ιδέα; Ποια η σημασία του παλιού μύθου; Τι θέλατε να φτάσει στο κοινό ;

Ξεκινώντας τη συνεργασία, καταλήξαμε πως χρειαζόμαστε μια ιστορία πάνω στην οποία θα βασιζόταν το περιεχόμενο και η δομή του μουσικού έργου – εξ αρχής ήμασταν πεπεισμένοι πως οι συμμετέχοντες έπρεπε να δουλέψουν πάνω σε ένα έργο ανοιχτής φόρμας, με συγκεκριμένους στόχους, παραμέτρους και απαιτήσεις. Ταυτόχρονα, θέλαμε να ξεφύγουμε από την «παγίδα» του λόγου, μιας και οι συμμετέχοντες δεν μοιράζονταν κοινό γλωσσικό κώδικα πέραν από τα Αγγλικά, που όμως ήταν κοινός μεταφραστικός τόπος, και όχι ο πρωταρχικός τους γλωσσικός κώδικας. Έτσι η ιστορία έπρεπε να στηρίζεται στην απουσία του λόγου. Σκέφτηκε λοιπόν ο Θέμελης μια περιπέτεια, ή μάλλον έναν θρύλο, εμπνευσμένο από την λαμπρή αυτή αφηγηματική παράδοση, όπου το αρχικό τραύμα της απώλειας του λόγου είναι η αφετηρία μιας περιπλάνησης μιας ομάδας νέων σε διαφορετικά τοπία, μέχρι που ξαναβρίσκουν τη φωνή τους, κοινή πια, στις όχθες ενός ιερού ποταμού. Θέλαμε μια παράσταση που να βασίζεται σε αυτή την αρχέγονη και κοινή ανάγκη για δημιουργία συμβολικών αφηγήσεων, και να εξερευνήσουμε μαζί με τους συνεργάτες και τους συμμετέχοντας την πεποίθηση πως η εξιστόρηση αυτή δεν έχει ανάγκη τον λόγο, ούτε την εξαντλητική παράθεση λεπτομερειών μιας ιστορίας. Μπορεί να βιωθεί μέσω αφηρημένων σχημάτων, η εξέλιξη των οποίων γίνονται ευανάγνωστη και γεμάτη νόημα. Με άλλα λόγια, φτιάξαμε μια παράσταση με μια καινούργια «γλώσσα» ιερογλυφικών βασισμένη στη μουσική, τον ήχο και το σώμα. Η μουσική σύνθεση παράλληλα έπρεπε να δημιουργηθεί με κάποιους περιορισμούς γιατί δεν ήταν γνωστό στον Άντη κατά πόσο οι συμμετέχοντες/ουσες θα είχαν μουσική παιδεία, αν έπαιζαν κάποιο μουσικό όργανο, κτλ. Οπότε ο Άντης αποφάσισε να συνθέσει για φωνές και κρουστά, χρησιμοποιώντας μια μουσική γλώσσα που μπορεί να εκτελεστεί από άτομα με διαφορετικά μουσικά επίπεδα.

Λυρική Σκηνή: Έφηβοι χάνουν τη… φωνή τους και βιώνουν το πιο θερμό χειροκρότημα

Μια ξεχωριστή δουλειά τόσο από καλλιτεχνική άποψη όσο και από την άποψη των συμμετεχόντων. Πόσο εύκολος ήταν ο δρόμος μέχρι το τελικό αποτέλεσμα;

Η διαδικασία δεν ήταν εύκολη, κυρίως λόγω της διακοπής του εργαστηρίου λόγω της πανδημίας. Όταν όμως τα πράγματα καλυτέρευσαν, και ξεκινήσαμε τη δουλειά με τους συμμετέχοντες, οι δυσκολίες ήταν από τα ουσιαστικά δομικά υλικά της παράστασης. Τόσο το μουσικό, όσο και το παραστασιακό έργο είχαν ανάγκη από μια ευελιξία, μια δυναμικότητα η οποία όφειλε να αντιδρά στις ανάγκες και δυνατότητες των συμμετεχόντων, χωρίς όμως να θυσιάζει τα βασικά του καλλιτεχνικά κριτήρια. Οι όποιες δυσκολίες είχαν οι συμμετέχοντες σε θέματα ρυθμού, τονικότητας, σωματικής πειθαρχίας κτλ ήταν εφαλτήρια ανακατασκευής και αναθεώρησης καλλιτεχνικών στεγανών, και η ευκαιρία για την ανάπτυξη νέων παιδαγωγικών και καλλιτεχνικών μεθόδων που αφορούσαν τη συγκεκριμένη ομάδα, και το συγκεκριμένο έργο. Παρ’ όλα αυτά, μετά από καιρό, η διαδικασία της πρόβας με τη συγκεκριμένη ομάδα δεν είχε σχεδόν καμία διαφορά από την πρόβα με έμπειρους επαγγελματίες, και αυτή η εξέλιξη ήταν μια γιγάντια κατάκτηση των παιδιών, μια κατάκτηση που είχε να κάνει τόσο με την εξέλιξή τους, όσο και με την συγκινητική συνειδητοποίηση εκ μέρους τους για τις υψηλές απαιτήσεις μιας παράστασης.

Ασυνόδευτοι έφηβοι που αιτούνται άσυλο είχαν τη δυνατότητα μέσω της συγκεκριμένης παραγωγής να συνεργαστούν με παιδιά από την Αθήνα και να ανοίξουν ένα παράθυρο στον κόσμο της τέχνης. Άραγε είχε κάποιος από τους νεαρούς πρωταγωνιστές ποτέ φανταστεί ότι θα μπορούσε να πάρει μέρος σε ένα τέτοιο project; 

Και οι δυο πιστεύουμε πως εάν αντιμετωπίζεις τον απέναντί σου ως σοβαρή, ικανή οντότητα, θα αντιδράσει ανάλογα. Δεν υπήρχε καμία διάθεση να αντιμετωπίσουμε τους συμμετέχοντες ως «κάποιους άλλους» – όλοι μας δουλεύαμε για έναν κοινό στόχο, για μια παράσταση που δεν θα είχε το πρόσημο της «παράστασης με πρόσφυγες», για ένα συγκεκριμένο αισθητικό στίγμα. Η αρχή της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι η φαντασία – και φαντασία έχουμε όλοι. Είναι από τους πιο ασφαλής οδούς κατανόησης. Όταν οι συμμετέχοντες συνειδητοποίησαν τόσο πνευματικά, όσο και βιωματικά την πειθαρχία που ήταν απαραίτητη τόσο για την εκτέλεση της μουσικής, όσο και της κινησιολογίας, ανέλαβαν βουβά και αβίαστα την ευθύνη της καλλιτεχνικής τους ποιότητας. Χωρίς αναλύσεις και κουβέντες, αντέδρασαν ενώπιον της προσωπικής τους καλλιτεχνικής εμπλοκής, και της φαντασιακής συνθήκης. Αυτό ήταν το πιο ουσιαστικό κομμάτι της διαδικασίας. Παράλληλα, ο Άντης δημιούργησε τη μουσική με κατά βάση την ίδια ιδέα. Πως οι συμμετέχοντες θα είχαν χώρο μεν για προσωπικό εμπλουτισμό στη μουσική, αλλά πως η μεθοδολογία των προβών θα λειτουργούσε σαν μια επαγγελματική ορχήστρα, όπου υπάρχει μαέστρος και πως όλοι θα τον ακολουθούσαν με μια κοινή νοηματική γλώσσα που θα αναπτυσσόταν μέσα από τις πρόβες.

Λυρική Σκηνή: Έφηβοι χάνουν τη… φωνή τους και βιώνουν το πιο θερμό χειροκρότημα

Πώς λειτούργησαν τα παιδιά ατομικά, αλλά και μέσα στην ομάδα; Από ποιες περιοχές του κόσμου βρέθηκαν στην Αθήνα; Είναι κάτι που σας συγκίνησε πιο πολύ από τη διαδρομή τους; Απελευθερώνονται δυνάμεις μέσα από τέτοιες δουλειές, ανοίγονται νέοι δρόμοι;

Οι συμμετέχοντες προέρχονται κυριολεκτικά από όλο τον κόσμο – και αυτή η ποικιλία, ενώ αρχικά φάνταζε δύσκολη, ήταν τελικά υπέροχη, ειδικότερα όταν υπονομεύτηκε για χάρη της παράστασης. Από ένα σημείο και μετά, η καταγωγή δεν είχε ιδιαίτερη σημασία. Παρότι είναι σίγουρο πως ανάλογες πρωτοβουλίες δεν μπορούν να αμβλύνουν αμέσως τις τεράστιες πολιτισμικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, η συναναστροφή με γνώμονα την παράσταση λείανε, έως και εξαφάνισε προς στιγμήν τις όποιες αποστάσεις. Μόνο και μόνο η σωματική εγγύτητα των συμμετεχόντων ήταν ένα ισχυρό αντίδοτο στη διαφορά μεταξύ τους. Προφανώς η πλήρης εξισορρόπηση απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο. Όμως πρέπει να γίνεται μια αρχή, ώστε αυτή η αρχή να γίνει μνήμη, και εν συνεχεία κοινωνική και συναισθηματική συμπεριφορά. Και ας μην ξεχνάμε πως η αντίληψη της ομορφιάς, ή μάλλον, η συμμετοχή σε μια διαδικασία που έχει σαν παράγοντα το ωραίο (μέσω του συγχρονισμού, του ρυθμού, της ευφωνίας πχ), κάνει θαύματα.

Ένα παραμύθι για έναν δράκο που καταστρέφει τον κόσμο ρίχνοντας ένα αστέρι στη γη και οι περιπέτειες μιας ομάδας νέων που χάνουν τη φωνή τους μετά την καταστροφή ήταν η αφορμή για τη δημιουργία της συγκεκριμένης παράστασης… Υπάρχουν αντιστοιχίες της συγκεκριμένης ιστορίας με όσα ζούμε στον πλανήτη;

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι σημερινοί νέοι έχουν έρθει αντιμέτωποι με κατακλυσμικά γεγονότα και μια τραυματική ιστορική εμπειρία. Όπως επίσης, πιστεύω πως η νεότητα είναι η περίοδος που ο καθένας ψάχνει τη φωνή του. Μακάρι αυτή η φωνή να ηχήσει καθαρά, δυνατά, και ρηξικέλευθα, γιατί ένα από τα πράγματα που τρομάζουν τόσο στη σύγχρονη εποχή είναι η ακατάσχετη φλυαρία από την οποία δεν προκύπτει μια γενναία άποψη.

Λυρική Σκηνή: Έφηβοι χάνουν τη… φωνή τους και βιώνουν το πιο θερμό χειροκρότημα

Τι μουσική διάσταση θέλατε να δώσετε στην παράσταση; Αναφορές στο μινιμαλισμό και την Γκαμελάν μουσική της Ινδονησίας, ένα πιάνο, μια ηλεκτρική κιθάρα, ένα εντυπωσιακό γκονγκ, ξυλόφωνα…

Η μουσική ήταν ο άξονας πάνω στον οποίο κτίστηκε η συνολική δραματουργία και το χρονοδιάγραμμα του έργου. Από την αρχή ο Άντης προσπαθούσε να βρει τρόπους για να μπορέσει να δημιουργήσει ένα έργο το οποίο να μπορεί να αναπτυχθεί με βάση τα εργαστήρια, αλλά και να αφήσει χώρο για εξέλιξη και προσθήκες από τους συμμετέχοντες. Η Γκάμελαν είναι μια μουσική με την οποία ασχολείται χρόνια, και είναι βασικό στοιχείο της μουσικής του γενικά, οπότε σε αυτή τη περίπτωση προσπάθησε να συμπεριλάβει βαθύτερες έννοιες της Γκάμελαν όπως τη μουσική εκμάθηση χωρίς παρτιτούρες, την ανάπτυξη μοτίβων με βάση διαφόρων cues, και πιο σημαντικά την συνύπαρξή διαφόρων ιδεών που μπορούν να συντονιστούν μόνο με τον συγχρονισμό των εκτελεστών. Αυτά λοιπόν σε συνδυασμό με μια ανοικτή δομή, όπου οι μουσικές ιδέες μπορούσαν να έχουν διαφορετικές διάρκειες, κτλ. σχημάτισαν ένα σκελετό που κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων έθεσε βάση για να μπορεί να αναπτυχθεί το έργο μουσικά, κινησιολογικά, κτλ. Η προσθήκη του πιάνου και της ηλεκτρικής κιθάρας ήταν καθαρά αισθητική επιλογή, σαν επιπλέον μέσα να δώσουν ηχητικό όγκο στο κομμάτι, αλλά ακολουθώντας πάντα την συνολική φόρμα και μουσική προσέγγιση του έργου.

Και στο τέλος της βραδιάς ένα ανεπανάληπτο, παρατεταμένο χειροκρότημα. Τόσο έντονο, χαρούμενο κι εμψυχωτικό για τους δημιουργούς και τα παιδιά… Κατά τη γνώμη σας θα μπορέσει ποτέ κανείς να ξεχάσει αυτή την εμπειρία;

Δεν πρέπει να ξεχάσουμε αυτή την εμπειρία για πολλούς λόγους: καλλιτεχνικούς, κοινωνικούς, συναισθηματικούς και πολιτικούς. Είναι επιτακτικό να συνειδητοποιήσουμε πως οι δράσεις αυτές δεν πρέπει να φαντάζουν ως «εξωτικές», ούτε ως δείγματα κοινωνικής ευαισθησίας, ούτε ως «φιλανθρωπικές» παραστάσεις, αλλά ως έναρξη μιας καινούργιας καλλιτεχνικής πρακτικής, και μιας νέας αισθητικής αντίληψης. Όπως επίσης δεν πρέπει να ξεχάσουμε το πόσο υπέροχα ετερόκλητο ήταν το κοινό.

Θα συνεχίσετε και με άλλες παρόμοιες δράσεις σαν τη συγκεκριμένη και την επόμενη χρονιά;

Το ευχόμαστε ολόψυχα – υπάρχουν άπειρες δυνατότητες, άπειρες ιστορίες, άπειροι ήχοι που μπορούμε να πειραματίσουμε με τη νέα αυτή, συνταρακτική γενιά καλλιτεχνών.

«Οι συνεργασίες με παιδιά είναι πάντα απρόσμενες και συγκινητικές»

Στο ertnews.gr μίλησε και η Χριστίνα Σπανού που φρόντισε για τα κοστούμια και τα σκηνικά σημειώνοντας ότι «καθώς η συγκεκριμένη παράσταση ήταν το αποτέλεσμα ενός ολόχρονου εργαστηρίου που στόχο είχε τα παιδιά να γνωρίσουν τις πολλαπλές πτυχές της όπερας, αυτό που ενδιέφερε και τους τρεις μας ήταν να δώσουμε καλλιτεχνικές κατευθύνσεις με έναν αρκετά ανοιχτό τρόπο ώστε τα παιδιά να μπορέσουν να τις χρησιμοποιήσουν ως αφετηρία και να τις οδηγήσουν εκεί που αυτά επιθυμούσαν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα κοστούμια τα συνέθεσαν τα παιδιά. Δεν είχαμε προκαθορίσει το αποτέλεσμα το οποίο προέκυψε, το κοστούμι του κάθε παιδιού δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του εργαστηρίου.

Φυσικά το σύνολο των ρούχων επιλέχθηκε ώστε να υπάρχει αισθητική συνάφεια με τον σκηνικό χώρο και η απόφαση που είχαμε πάρει με τον σκηνοθέτη της παράστασης ήταν να επιλέξουμε κοστούμια που έχουν παίξει σε άλλες παραγωγές τις ΕΛΣ και να μην κινηθούμε σε πιο απλές επιλογές, ώστε τα παιδιά να γνωρίσουν και τι σημαίνει κοστούμι στην όπερα.

Εγώ επέλεξα μια ποικιλία από κάπες, πανωφόρια, μανδύες, γιακάδες κλπ., ρούχα δηλαδή που μπορούσαν να συνδυαστούν μεταξύ τους ώστε τα παιδιά να συνθέσουν το τελικό κοστούμι που τους αντιπροσώπευε. Ήταν μία ευχάριστη έκπληξη όταν είδα ότι το τελικό αποτέλεσμα που δημιουργήθηκε λειτουργούσε πραγματικά αρμονικά.

Οι συνεργασίες με παιδιά είναι πάντα απρόσμενες και συγκινητικές. Ξεκινάς με ένα πλάνο στο μυαλό σου το οποίο σχεδόν πάντα ανατρέπεται. Αν είσαι ανοιχτός αυτό να το αφήσεις να προχωρήσει συνήθως το αποτέλεσμα σε ανταμείβει. Τα συγκεκριμένα παιδιά με εντυπωσίασαν με την άμεση ανταπόκριση τους σε οτιδήποτε καινούριο τους παρουσιαζόταν, αλλά και με το ενδιαφέρον που έδειχναν το ένα στο άλλο».

Το Co-OPERAtive σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε σε στενή συνεργασία με δύο οργανώσεις-εταίρους, το Κοινωνικό ΕΚΑΒ και την Ευρωπαϊκή Έκφραση

Υπεύθυνοι εργαστηρίων μουσικής: Νίκος Ζιάζιαρης, Κατερίνα Γεβετζή
Υπεύθυνοι εργαστηρίων θεάτρου: Παναγιώτης Εξαρχέας, Ελένη Μολέσκη
Υπεύθυνη εργαστηρίων κίνησης: Κατερίνα Γεβετζή

Σκηνικά, κοστούμια: Χριστίνα Σπανού
Βίντεο: Μάριος Γαμπιεράκης, Χρυσούλα Κοροβέση
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου

Σχετικό Άρθρο: Εθνική Λυρική Σκηνή ― Co-OPERAtive: Διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας για εφήβους

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος